ıkıldım bu Life Simulation oyunundan. 30 yıldır oynuyorum, 30 level oldum. Grafikler efsane ama oyunun hikayesi bok gibi. Sadece simülasyon içerisindeki hayvan diye adlandırılan canlı grupları, kadın adı verilen NPC'ler (bazıları yarrak adını verdiğim, karakterin fiziksel organına benziyor) ve simülasyon içindeki mini oyunlar eğlenceli. Bazen istediğin zaman simülasyonun arka planında müzik denilen senkronize ve sistematik sesleri aktif edip dinleyebiliyorsun. Bu seslerin bazıları da simülasyon hikayesinde efsane sayılan ses türlerinden. Simülasyonun başka güzel bir yanı yok. Şu an 30. Seviyedeyim ve diğer tüm NPC karakterleriyle birlikte şu an canlandırdığım karakterin de etkilenebileceği salgın hastalık tehlikesi var. Muhtemelen 30. Seviyeye özel bir Quest. Simülasyonda DLC yok. Upgrade yok. Hotfix bile yok. Dümdüz simülasyon. Ama her simülasyon yılında, bir adet downgrade geliyor NPC'lere. İyice mala bağladılar. Ne yaptıkları ya da ne yapacakları belli değil. Simülasyon içindeki NPC'ler, başka NPC'lerin simülasyon içerisindeki DLC'lere ulaşabilecek kadar şanslı olduğunu söyleyerek psikolojik bozukluğa neden oluyor. Aslında bu da hikayenin bir parçası.
Simülasyonun genel özelliklerine bakalım. Muhteşem grafiklerle birlikte herhangi bir bug ya da glitch yok. Belki de gerçek dünyadakinden farklı fizik motoru işleniyor olabilir; bug'ları ve glitch'leri bu yüzden fark edemiyor olabilirim ama şu an simülasyon içerisinden simülasyonu eleştirdiğim için herhangi bir kıyas yapamıyorum. Sadece grafiğe kasmış, simülasyonu kim oluşturmuşsa.
Canlandırdığım karakterin Race kısmına gelecek olursak, hikaye gereği insan türlerinin eskiden kurdukları Roma İmparatorluğu'ndan İstanbul bölgesinde çok az kalan Rumlarının, Avrupa'dan eskiden var olmuş Osmanlı Devleti'ne göç etmiş Aşkenaz Yahudilerinin ve Kırım'dan yine Osmanlı Devleti'ne göç etmiş Tatar Türklerinin melezlerinden birisi. Bu topluluklar birbirlerini nasıl buldu da bu karakteri oluşturdu hiçbir fikrim yok (çünkü hikaye boktan). Karakterin sağ kolunda yanık izi ve sırtında dövmesi var. Uzun saçları ve kızıl sakalları var. Bir çok kez Quest'leri fail yapmama rağmen gece gündüz kasa kasa zar zor İç Mimar olabildim. Follower olarak Chow Chow köpeği ve Sultan Papağanı düştü envantere. Canlandırdığım karakterin içinde bulunduğu ülke ise yıkılmak üzere, ama NPC'ler downgrade'lerle mala bağladığı için farkında değiller. Keşke çift zıplama ve uçma olsa da canlandırdığım karakterin yaşadığı ülkenin yöneticilerini havada sikebilsem. Ama işte dediğim gibi dümdüz simülasyon. Yönetici seviyesine erişim yetkim yok. Bildiğin VIP odası orası. NPC'lerin VIP odasında ne işi var bilmiyorum. Hikaye çok boktan.
Şimdi de karakterin yetenek ağacına bakalım:
Strength için Rage özelliğini kastım. Herhangi bir Boss savaşında Rage özelliğini aktif edince bulabildiğim herhangi bir eşya ile saldırıya geçebiliyorum. Bunu biraz da simülasyon içerisinde yer alan mini oyunlardan biri olan Borderlands 2 mini oyununun Psycho karakterine benzetiyorum. Bıçak kullanma yeteneğine kastım biraz. O da One Hand yeteneğiyle bağlantılı. O yüzden bıçak koleksiyonu yaptım. Onun dışında Health ve Stamina kısmı diğer NPC'lerle aynı. Sadece yanıklardan dolayı gerçekleşen ameliyatların vermiş olduğu Physical Strength ve Immunity yeteneği var. Bunlar muhtemelen karakterin pasif yetenekleri.
Perception yeteneğini oldukça kastım. Görme yetisi düşük olduğu için sese duyarlılığa ve koku alma yeteneğine abandım. Tehlikeyi sezebilme ve önceden olabilecek olasılıkları analiz edebilme özelliğini kullanıyorum.
Endurance yeteneği ise diğer NPC'lerle neredeyse aynı. Sadece psikolojik dayanıklılık adı verilen özelliği çok kastım. Çünkü hikaye gereği içinde bulunduğum tarih, fiziksel dayanıklılık gerektirmiyor. O yüzden psikolojik dayanıklılığın önemli olabileceğini düşündüm.
Charisma skillini ise karşı cins adı verilen NPC'lere karşı çok iyi uygulayabiliyorum; ama ilk başlarda çok zordu Charisma'yı kasmak. Aynı cinsiyetteki NPC'leri de Perception ile Intelligence'ı kullanarak manipüle edebiliyorum. Yani karşıma bir düşman çıktığında önce ona psikolojik manipüle uyguluyorum. Sonra olası yüzdesi yüksekse Charisma skilliyle dosta çeviriyorum. Eğer levelim yetmez de dost olmazsa bu sefer Rage devreye giriyor.
Intelligence kasmak için de bir sürü kitap okudum. Onlarla bayağı skill point kastım. Simülasyonun ilk zamanlarında bilim adı verilen teknik işlerle çok uğraştım. Simülasyonda deney adı verilen ilginç işlere giriştim. Bazılarında elektrik çarptı. Bazılarında kimyasal zehirlenme yaşadım. Yine de her birinde Health ve Stamina düzeldiğinde çok fazla Exp geldi. Sonra uygulamalı bilim yerine teorik bilimle ilgilendim. Simülasyonda teorik fizik deniliyor buna. Simülasyonun işleyişini öğreniyorsun. Bir de matematik kısmı var bu işin. Simülasyondaki en yüksek matematik seviyesi, muhtemelen gerçek dünyadaki matematik seviyesinden (tabi gerçek dünyadakine matematik deniliyorsa) oldukça düşük seviyede olduğunu tahmin ediyorum. Tabi bu matematik olayı da karakterin Intelligence seviyesine bağlı. O yüzden çok kasmam gerekti. Yine de canlandırdığım karakter görsel yeteneğe sahip ve hikaye gereği boktan bir hayatı olduğu için çok fazla geliştiremedim. Yine de Diferansiyel Denklemler ve Lineer Cebir seviyesini görebildim. Bu skill içinde ayrıca felsefe kısmı var ki orası bayağı zamanımı aldı. Onu da çok fazla kasmadan optimum düzeyde tutmaya çalışıyorum. Ayrıca simülasyon içinde ekonomi yapısı var ki bu da karakterin Intelligence seviyesine bağlı. Intelligence'i çok kastığım için, ekonomik sıkıntılarda tasarruf modunu kullandım. Bayağı faydalı oldu yani. Hikayenin geçmişindeki ekonomik sıkıntı questlerini de Endurance skilliyle geçebildim. Yani sadece Intelligence yetmiyor. Neredeyse hepsini kullanabilmek gerekiyor.
Agility ise ortalama düzeyde ancak Agility'yi Rage'e bağlı kullanabiliyorum. Yani Rage aktif olunca Agility fullleniyor. Agility'ye bağlı olarak da ses ve koku hassaslığını arttırdım. Ancak karakter, normal şartlar altında oldukça sakin bir yapıda. Karakterin hikaye amacı ise tamamen huzuru bulabilmek.
Luck, başlı başına yarrak gibi. Bundan bahsetmeye gerek yok. Diğer yetenekler olmasa, karakterin karşısına çıkan herhangi bir engel asla aşılamaz.
Bunların dışında karakterde doğuştan gelen yetenekler şunlar: physical resistance, resim yeteneği, kulak hassaslığından dolayı gelişen müzik yeteneği (hikayenin boktanlığı yüzünden diğer NPC'lerin aksine sadece gitar yeteneğini biraz kasabildim, o da Apprentice seviyesinde kaldı. Belki ilerleyen zamanlarda onu da geliştirebilirim), temel Perception yeteneği artısından dolayı Intelligence'ı her kastığımda oluşan teknik önseziler, fotografik hafıza, görme bozukluğuna rağmen silah kullanımında yüksek isabet oranı: 87/100, soğukkanlılık ve Stealth (sessiz yürüyebilme, kalabalık içerisinde kaybolabilme).
Sonuç olarak karakteri 30 yılda ancak bu kadar geliştirebildim. Çünkü simülasyonun hikayesi öylesine boktan ki bir tarafı geliştirmek istesen diğer taraf boka sarıyor. Simülasyon bittikten sonra gözlerimi açarsam bu simülasyonu yaratan kişiyi (insan türü gerçekse eğer) bulup bacağımı (bacağım varsa) önce anasına (anası varsa), sonra göt deliğine (göt deliği varsa) sokacağım. Şayet göt deliği ve anası yoksa illa bir tarafına sokacak bir şeyler bulurum. Eğer bu simülasyona kendim sırf zevk için girdiysem önce kendi zevkime sonra da kendi göt deliğime bacağımı sokacağım.
Çıkarın lan beni bu simülasyondan!

Sıkıldım bu Life Simulation oyunundan. 30 yıldır oynuyorum, 30 level oldum. Grafikler efsane ama oyunun hikayesi bok gibi. Sadece simülasyon içerisindeki hayvan diye adlandırılan canlı grupları, kadın adı verilen NPC'ler (bazıları yarrak adını verdiğim, karakterin fiziksel organına benziyor) ve simülasyon içindeki mini oyunlar eğlenceli. Bazen istediğin zaman simülasyonun arka planında müzik denilen senkronize ve sistematik sesleri aktif edip dinleyebiliyorsun. Bu seslerin bazıları da simülasyon hikayesinde efsane sayılan ses türlerinden. Simülasyonun başka güzel bir yanı yok. Şu an 30. Seviyedeyim ve diğer tüm NPC karakterleriyle birlikte şu an canlandırdığım karakterin de etkilenebileceği salgın hastalık tehlikesi var. Muhtemelen 30. Seviyeye özel bir Quest. Simülasyonda DLC yok. Upgrade yok. Hotfix bile yok. Dümdüz simülasyon. Ama her simülasyon yılında, bir adet downgrade geliyor NPC'lere. İyice mala bağladılar. Ne yaptıkları ya da ne yapacakları belli değil. Simülasyon içindeki NPC'ler, başka NPC'lerin simülasyon içerisindeki DLC'lere ulaşabilecek kadar şanslı olduğunu söyleyerek psikolojik bozukluğa neden oluyor. Aslında bu da hikayenin bir parçası.
Simülasyonun genel özelliklerine bakalım. Muhteşem grafiklerle birlikte herhangi bir bug ya da glitch yok. Belki de gerçek dünyadakinden farklı fizik motoru işleniyor olabilir; bug'ları ve glitch'leri bu yüzden fark edemiyor olabilirim ama şu an simülasyon içerisinden simülasyonu eleştirdiğim için herhangi bir kıyas yapamıyorum. Sadece grafiğe kasmış, simülasyonu kim oluşturmuşsa.
Canlandırdığım karakterin Race kısmına gelecek olursak, hikaye gereği insan türlerinin eskiden kurdukları Roma İmparatorluğu'ndan İstanbul bölgesinde çok az kalan Rumlarının, Avrupa'dan eskiden var olmuş Osmanlı Devleti'ne göç etmiş Aşkenaz Yahudilerinin ve Kırım'dan yine Osmanlı Devleti'ne göç etmiş Tatar Türklerinin melezlerinden birisi. Bu topluluklar birbirlerini nasıl buldu da bu karakteri oluşturdu hiçbir fikrim yok (çünkü hikaye boktan). Karakterin sağ kolunda yanık izi ve sırtında dövmesi var. Uzun saçları ve kızıl sakalları var. Bir çok kez Quest'leri fail yapmama rağmen gece gündüz kasa kasa zar zor İç Mimar olabildim. Follower olarak Chow Chow köpeği ve Sultan Papağanı düştü envantere. Canlandırdığım karakterin içinde bulunduğu ülke ise yıkılmak üzere, ama NPC'ler downgrade'lerle mala bağladığı için farkında değiller. Keşke çift zıplama ve uçma olsa da canlandırdığım karakterin yaşadığı ülkenin yöneticilerini havada sikebilsem. Ama işte dediğim gibi dümdüz simülasyon. Yönetici seviyesine erişim yetkim yok. Bildiğin VIP odası orası. NPC'lerin VIP odasında ne işi var bilmiyorum. Hikaye çok boktan.
Şimdi de karakterin yetenek ağacına bakalım:
Strength için Rage özelliğini kastım. Herhangi bir Boss savaşında Rage özelliğini aktif edince bulabildiğim herhangi bir eşya ile saldırıya geçebiliyorum. Bunu biraz da simülasyon içerisinde yer alan mini oyunlardan biri olan Borderlands 2 mini oyununun Psycho karakterine benzetiyorum. Bıçak kullanma yeteneğine kastım biraz. O da One Hand yeteneğiyle bağlantılı. O yüzden bıçak koleksiyonu yaptım. Onun dışında Health ve Stamina kısmı diğer NPC'lerle aynı. Sadece yanıklardan dolayı gerçekleşen ameliyatların vermiş olduğu Physical Strength ve Immunity yeteneği var. Bunlar muhtemelen karakterin pasif yetenekleri.
Perception yeteneğini oldukça kastım. Görme yetisi düşük olduğu için sese duyarlılığa ve koku alma yeteneğine abandım. Tehlikeyi sezebilme ve önceden olabilecek olasılıkları analiz edebilme özelliğini kullanıyorum.
Endurance yeteneği ise diğer NPC'lerle neredeyse aynı. Sadece psikolojik dayanıklılık adı verilen özelliği çok kastım. Çünkü hikaye gereği içinde bulunduğum tarih, fiziksel dayanıklılık gerektirmiyor. O yüzden psikolojik dayanıklılığın önemli olabileceğini düşündüm.
Charisma skillini ise karşı cins adı verilen NPC'lere karşı çok iyi uygulayabiliyorum; ama ilk başlarda çok zordu Charisma'yı kasmak. Aynı cinsiyetteki NPC'leri de Perception ile Intelligence'ı kullanarak manipüle edebiliyorum. Yani karşıma bir düşman çıktığında önce ona psikolojik manipüle uyguluyorum. Sonra olası yüzdesi yüksekse Charisma skilliyle dosta çeviriyorum. Eğer levelim yetmez de dost olmazsa bu sefer Rage devreye giriyor.
Intelligence kasmak için de bir sürü kitap okudum. Onlarla bayağı skill point kastım. Simülasyonun ilk zamanlarında bilim adı verilen teknik işlerle çok uğraştım. Simülasyonda deney adı verilen ilginç işlere giriştim. Bazılarında elektrik çarptı. Bazılarında kimyasal zehirlenme yaşadım. Yine de her birinde Health ve Stamina düzeldiğinde çok fazla Exp geldi. Sonra uygulamalı bilim yerine teorik bilimle ilgilendim. Simülasyonda teorik fizik deniliyor buna. Simülasyonun işleyişini öğreniyorsun. Bir de matematik kısmı var bu işin. Simülasyondaki en yüksek matematik seviyesi, muhtemelen gerçek dünyadaki matematik seviyesinden (tabi gerçek dünyadakine matematik deniliyorsa) oldukça düşük seviyede olduğunu tahmin ediyorum. Tabi bu matematik olayı da karakterin Intelligence seviyesine bağlı. O yüzden çok kasmam gerekti. Yine de canlandırdığım karakter görsel yeteneğe sahip ve hikaye gereği boktan bir hayatı olduğu için çok fazla geliştiremedim. Yine de Diferansiyel Denklemler ve Lineer Cebir seviyesini görebildim. Bu skill içinde ayrıca felsefe kısmı var ki orası bayağı zamanımı aldı. Onu da çok fazla kasmadan optimum düzeyde tutmaya çalışıyorum. Ayrıca simülasyon içinde ekonomi yapısı var ki bu da karakterin Intelligence seviyesine bağlı. Intelligence'i çok kastığım için, ekonomik sıkıntılarda tasarruf modunu kullandım. Bayağı faydalı oldu yani. Hikayenin geçmişindeki ekonomik sıkıntı questlerini de Endurance skilliyle geçebildim. Yani sadece Intelligence yetmiyor. Neredeyse hepsini kullanabilmek gerekiyor.
Agility ise ortalama düzeyde ancak Agility'yi Rage'e bağlı kullanabiliyorum. Yani Rage aktif olunca Agility fullleniyor. Agility'ye bağlı olarak da ses ve koku hassaslığını arttırdım. Ancak karakter, normal şartlar altında oldukça sakin bir yapıda. Karakterin hikaye amacı ise tamamen huzuru bulabilmek.
Luck, başlı başına yarrak gibi. Bundan bahsetmeye gerek yok. Diğer yetenekler olmasa, karakterin karşısına çıkan herhangi bir engel asla aşılamaz.
Bunların dışında karakterde doğuştan gelen yetenekler şunlar: physical resistance, resim yeteneği, kulak hassaslığından dolayı gelişen müzik yeteneği (hikayenin boktanlığı yüzünden diğer NPC'lerin aksine sadece gitar yeteneğini biraz kasabildim, o da Apprentice seviyesinde kaldı. Belki ilerleyen zamanlarda onu da geliştirebilirim), temel Perception yeteneği artısından dolayı Intelligence'ı her kastığımda oluşan teknik önseziler, fotografik hafıza, görme bozukluğuna rağmen silah kullanımında yüksek isabet oranı: 87/100, soğukkanlılık ve Stealth (sessiz yürüyebilme, kalabalık içerisinde kaybolabilme).
Sonuç olarak karakteri 30 yılda ancak bu kadar geliştirebildim. Çünkü simülasyonun hikayesi öylesine boktan ki bir tarafı geliştirmek istesen diğer taraf boka sarıyor. Simülasyon bittikten sonra gözlerimi açarsam bu simülasyonu yaratan kişiyi (insan türü gerçekse eğer) bulup bacağımı (bacağım varsa) önce anasına (anası varsa), sonra göt deliğine (göt deliği varsa) sokacağım. Şayet göt deliği ve anası yoksa illa bir tarafına sokacak bir şeyler bulurum. Eğer bu simülasyona kendim sırf zevk için girdiysem önce kendi zevkime sonra da kendi göt deliğime bacağımı sokacağım.
Çıkarın lan beni bu simülasyondan!

Doç. Dr. Burak Bilgehan Özpek link
-1-
Vesayet kelimesinin Türkiye’de ilginç bir hikayesi oldu. Bu kavramın popüler hale gelmesi, 28 Şubat süreciyle başladı ve birçok insan, sadece Türkiye’ye özgü bir durumu tespit etmek için ortaya atılmış bir kavram olduğunu düşündü. Oysa Alexis de Tocqueville’in 1830’larda dile getirdiği yumuşak despotism (soft despotism) veya yumuşak tiranlık (soft tyranny) ve Walter Lippmann’ın 1920li yıllarda geliştirdiği kılavuzlu demokrasi (guided democracy) kavramları vesayetçilik teriminin ön adımlarını oluşturur. Vesayetçi demokrasi (tutelary democracy) nitelemesi ilk defa 1960 senesinde Seymour Lipset tarafından bir akademik çalışmada “kılavuzlu demokrasi” ile eş anlamda kullanılmıştır. Aynı yıl Shils bu kavramı daha da detaylandırmış ve vesayetçi demokrasiyi, liberal demokrasilerden ve oligarşilerden ayıran özelliklerin altını çizmiştir. Bu sayede kavramın genel karakterini de ortaya koymayı başarmıştır. Buna göre, henüz siyasi bir toplum olma yetisine sahip olmayan ülkelerde, bir elitin etkin ve istikrarlı bir yönetimi, iktisadi kalkınmayı ve toplumsal gelişimi sürdürmek için sivil kurumlara, hükümete ve kamusal özgürlüklere müdahale etme yetkisini üzerine alır. Bunun sebebi, mevcut şartların demokratik bir rejim kurmak için müsait olmadığını düşünmeleridir. Yani, kendisine siyasi, ekonomik ve sosyal alanlarda istikrar ve ilerlemeyi tesis etmekle yükümlü gören elitin, demokrasiye karşı olduklarını söylemek abartılı olur. Onlar demokrasiye inanırlar ancak, inandıkları demokrasinin var olabilmesi için gerekli koşulları yaratmak için bir modernleşme projesi ortaya koyarlar. Bunu bir altyapı hizmeti olarak görür, denetimden azade olan siyasal demokrasinin istikrarsız bir hükümet, iktisadi geri kalmışlık ve sosyal yozlaşmayı beraberinde getireceğini düşünürler.
Shils’e göre, vesayetçi demokrasinin alameti farikası yasama organının zayıflatılmış olmasıdır. Parlamento daha çok tartışmaların yapıldığı ancak yürütme üzerinde etkili olamayan bir kurumdur. Ne var ki, bu bir oligarşinin olduğu anlamına gelmez. Vesayetçi demokrasiyi oligarşiden ayıran en temel özellik hukukun üstünlüğü ilkesine olan bağlılığıdır. Bunun anlamı, sistemin vasilerinin ayrıcalıklı bir sınıf yaratmak gibi bir amaçlarının olmaması ve kamu düzenini sağlamayı daha fazla önemsemeleridir. Bu durum aslında, vesayetçi demokrasilerin devlet kapasiteleri ve kurumlarının otonomisi açısından önemlidir. Çünkü keyfi bir rejimden ziyade daha kurallı ve sistemli bir yönetim biçimi oluşturmak amaçlanır. Vesayet, kendi meşruluğunu ortadan kaldıracak adımlar atmak istemez. Onun bir amacı vardır. Henüz siyasi demokrasiye hazır olmayan ulus, bu kutlu güne hazırlanmalıdır ve er ya da geç mukadder olan demokratik geleceğin alt yapısı şimdiden kurulmalıdır.
Bu kurumsallık arzusu, elbette ki vesayet elitinin de kendi içinde disiplinli olmasını elzem kılar. Etkin bir vesayet, kendi içinde bütünlüğü sağlamayı başarmış ve istikrarlı bir elit yapısı gerektirir. Bu bir zarurettir çünkü vesayetin asıl argümanı demokrasinin mevcut koşullarda istikrarsızlık üreteceği üzerine kuruludur. Dolayısıyla, vesayetin olabildiğince tutarlı, sabit ve istikrarlı oluşu demokrasinin kaotik, öngörülemez ve savruk karakterinin zıttı olarak kendisini tanımlar. Hatta kendisini bu şekilde var eder.
Bu özellikleri açısından ele alındığında, vesayetçi demokrasi kavramına, Türkiye’deki rejimi açıklamak için başvuranlar pek de haksız gözükmüyor. Zira, 1961 Anayasası ile kurulan Milli Güvenlik Kurulu, Ümit Cizre’nin tabiriyle bir nevi “gölge kabine” olarak hareket ediyordu. Bu kurul anayasal bir statüye sahipti ve milli güvenlik ile ilgili konularda hükümet ile istişarelerde bulunma görevi atfedilmişti. Ne var ki, bu istişare toplantılarının taslağı Milli Güvenlik Kurulu’nun asker olan genel sekreteri tarafından hazırlanıyor, sivil hükümete sunuluyor ve kusursuz bir uyum bekleniyordu. Kurul kararları ise parlamento denetiminin dışında bırakılmıştı. Yine Cizre’nin işaret ettiği gibi, birçok konu milli güvenlik ile ilişkilendirilebildiği için, Türk Silahlı Kuvvetleri eğitimden, ekonomiye, medyadan yargıya birçok alanda hükümet politikalarını ve siyasetin aktörlerinin tavrını belirleyebiliyordu.
Bu noktada Schmitt’i anmakta fayda var. “Egemen istisnaya karar verendir” diyor. Bu istisnanın belirlenme süreci ulusal güvenlik ile açıklanıyordu Türkiye’de. Yani ordu, güvenlik tehditlerini belirliyor ve bu tehditlerle nasıl baş edileceğinin yolunu gösteriyordu. Bunun anlamı şuydu: siyasi partiler ister iktidarda ister muhalefette olsunlar, MGK tarafından belirlenen milli güvenlik çerçevesinin içinde kaldıkları sürece meşru ve makbul olarak kabul ediliyordu. Bu çerçevenin dışında kalanlar, yani istisnalar ise bir şekilde siyasi sistemin dışına itiliyordu. Bu noktada, istisnaya karar verme kudretinin normali sağlama yükümlülüğünün olduğunu da belirtmemiz gerekiyor. Yani normali işaret eden alan, kurallı ve düzenli olmak zorundadır. Bu yüzden, MGK vesayeti altında, onun milli güvenlik paradigmasını kabul eden siyasi partiler arasında adil bir rekabet yaşanmıştır. Bu partilerin hiçbir tanesi kendini vesayet ile özdeşleştirip diğer aktörleri sistem dışına itme becerisini gösterememiştir. Mesela Demokratik Sol Parti ile Doğru Yol Partisi arasında veya Cumhuriyet Halk Partisi ile Anavatan Partisi arasında vesayetin sahibi açısından bir fark yoktur. Hemen hepsi MGK tarafından sunulan ulusal güvenlik çerçevesi ile uyum halindedir. Rekabetin adil olmayan tarafı meşru partiler ile gayri meşru partiler arasında yaşanmıştır. 90’lı yıllar boyunca şahit olduğumuz, İslamcı ve Kürt partilerinin kapatılması, siyaset alanlarının sürekli olarak taciz edilmesi bu adaletsizliği gösterir. Böylece adil demokratik rekabet hem var olmuştur hem de hiç olmamıştır.
Vesayetçi demokraside sivil otoriterlik veya popülist otoriterlik tehlikeleri yoktur. Yani yarışmacı aktörlerden bir tanesinin diğerlerini sindirmesi veya onları gayri meşru ilan edecek normların çerçevesini çizme yetkisi yoktur. Bu hak vasi olan kuruma bahşedilmiştir. Onun meşru kabul ettiği partiler iktidara gelseler dahi kendilerine bırakılan dar alanda oynamaya mecbur edilmiştir. İstisnai olarak kabul edilen partilerin ise bu dar alanda oynama hakları dahi yoktur. Sistemin dışına itilirler çünkü onlar, çizilen sınırlar içinde iktidar mücadelesi yapan partiler olarak görülmezler. Bu partiler, vesayet kurumunun sınırlarını eleştirirler, asıl dertleri bu sınırların değişmesidir. Bu yüzden rakipleri de diğer siyasi partiler değil vesayetin ta kendisidir. Vesayet ise kendisini koruma refleksiyle hareket eder.
-2-
Adalet ve Kalkınma Partisi’nin iktidara geldiği dönemde, Türk siyasetinin üzerinde hala 28 Şubat’ın gölgesi dururken, birçok akademisyen ve entelektüel ülkedeki rejim şeklini vesayetçi demokrasi olarak tanımlamaya başladı. Onların muradı, liberal demokrasiye geçmekti. Bunun için de öncelikli olarak vesayetçi anlayışın son bulması gerekiyordu. Mamafih, vesayetin yıkılması sürecinin kendisi liberal demokrasi özleminden daha ilgi çekici hale geldi. Zira, liberal demokrasinin bir anda ortaya çıkmayacağı, onu inşa edecek bir programın uygulanması gerektiği ve vesayetin yokluğunun kendiliğinden bir liberal demokrasi üretmeyeceği pek popüler bir görüş değildi bu yıllarda. Gerek AKP hükümeti gerekse onu destekleyenler, bütün enerjilerini vesayeti yıkacak politikalara odaklanmaya harcadılar. Talihsiz bir şekilde, liberal demokrasiyi inşa edecek bir programdan bahsetmek yerine AKP’li politikacıların ve AKP’ye oy veren seçmen kitlesinin ferasetine güvenmeyi seçtiler. Naif olan şuydu ki, vesayetçi sistemi yıkacak kadar güçlenmesini destekledikleri AKP’nin vesayeti ortadan kaldırdıktan sonra elde ettiği gücü kendi isteğiyle bırakacağına, demokratik kurumlar inşa edeceğine ve gücü bu kurumlar ile paylaşacağına inandılar.
Geçtiğimiz 20 sene içerisinde, MGK’ya yaslanan vesayet sisteminin büyük bir gürültüyle çöküşüne tanık olduk. Shils’in bahsettiği, vesayet kurumunun kendi içinde disiplinli ve yekpare olma zorunluluğu artık hükmünü yitiriyordu. Silahlı kuvvetler içinde bir bölünmenin olduğu açıktı. Fetullahçı subaylar ordu içerisinde etkinliklerini arttırmak için hükümet ile iş birliği yapıyor, TSK içinde düzenlenen gizli seminerler dışarıya sızıyor ve birkaç gün içinde ulusal medyanın gündemine geliyordu. Böylece vesayet kurumunun kendi içinde bir disiplin sorunu yaşadığı da açığa çıkıyordu. Bununla birlikte, tanımlanan istisnanın aslında küçük bir azınlık olmadığı, istisnayı işaretlemek için kullanılan milli güvenlik çerçevesinin birçok toplum kesiminde mağduriyet yarattığı ortaya çıktı. AKP’nin 2002 senesinde aldığı oy, insanların siyaset kurumunun kendi sorunlarının çözümüne katkı sunabileceğine dair bir inancın yansımasıydı. Böylece, vesayetin alternatifi olarak siyasetin pragmatik yüzü imdada çağrılıyordu. Henüz erişkin görülmeyen, bu yüzden de seçtikleri temsilcilere itimat edilmeyen ve politika alanı bırakılmayan toplum, vesayetin kendi gündelik hayat problemlerine çözüm bulma konusunda yetersiz olduğunu düşünmüş olmalı ki yaratıcı siyasi önerilere kapı araladı. Böylece AKP’nin varoluşu, statik vesayete karşı dinamik siyaset karşıtlığı üzerine konumlandı. Bu konumlanış seçmen nezdinde yeteri kadar cezbediciydi. Son olarak, vesayet ile uyumlu olma zorunluluğu, siyasi partileri ordunun orduyu da siyasi partilerin başarısızlığının ortağı haline getirdi. Mesela 2001 senesinde yaşanan ekonomik kriz, iktidardaki siyasi partilerin değil topyekûn rejimin bir başarısızlığı olarak değerlendirildi. Benzer şekilde, 28 Şubat sürecinde ordunun muhafazakâr toplum kesimlerini tedirgin eden tavrı, siyasi partilerin de benzer bir pozisyonda değerlendirilmesini beraberinde getirdi. Not etmek gerekir ki, AKP eliti ve bu partiye ona devrimci bir parti muamelesi yapan entelektüeller bu algıyı yeterince sömürdü.
Bu süreç yaşanırken, akıllara pek gelmeyen bir şey vardı: Bir devlet olgusunun var olduğu. Yani şahıslardan azade bir kurallar setinin yürütme organının üzerinde konumlandığı ve onu ram ettiği her sistem iyi kötü bir vesayet unsuru barındırır. Otoriter ülkelerde bu oligarşiyi disiplin altına alan parti ilkeleri olabilir, cunta rejimlerinde cunta üyelerinin üzerinde mutabık kaldığı program olabilir, teokrasilerde din adamlarının oluşturduğu konseyler olabilir. Bu ülkelerde vesayet demokratik rekabete neredeyse yer bırakmayacak şekilde geniş tanımlanmış ve topluma yön verilmesi, himaye edilmesi ve kutsal bir hedefe doğru ilerleyebilmesi için yetiştirilmesi gereken bir varlıkmış gibi muamele edilir. Ancak; günün sonunda vesayet, rejimin kişiselleşmesine ve keyfi bir yönetime sürüklenmesine mâni olan fren görevi görür. Yani devletin öngörülemez bir sultanistik rejime dönüşmesini engeller. Öte yandan, demokratik alanın olabildiğince rekabete açık ve renkli olduğu ülkelerin de rekabet alanını sınırlandıran, normal ile istisnayı birbirinden ayırt eden kuralları ve kurumları olduğunu söylemeliyiz. Her ne kadar liberal demokrasi savunucuları bu kural ve kurumların siyaset üstü olduğunu iddia etse de anayasa metni ve bu anayasayı koruyan kurumlar netice itibariyle siyasi bir karakter taşır: Kendisini yok etmek isteyenlere karşı haklı bir reaksiyon gösterir. Bu reaksiyon, siyaset alanının daraltılması ile sonuçlanmamış olsa da bunun sebebi liberal demokrasinin hamiyetperverliğinden ziyade, ona yönelik tehditlerin tehlike arz edecek kadar büyük olmamasıdır. Ancak pratikten yoksun olmak, demokratik rejimlerin siyasi rekabet üzerinde bir vesayet unsuruna sahip olmadığı anlamına gelmez. Özellikle popülizmin ve aşırı sağın yükselişi ile birlikte, liberal demokrasinin siyaset dışı mekanizmalara ne denli ihtiyacı olduğu açıkça ortaya çıkmıştır.
Bu noktada Kelsen’in “hukuk devleti” kavramına yaptığı itiraz akıllara gelmeli. O, bu terimin bir anlam bozukluğuna işaret ettiğini söyler. Devlet zaten bir hukuka sahip olma özelliğine sahip olduğu için devlettir. Bu hukuk ise yönetimdeki kişilerin keyfi iradesinden neşet etmez. Aksine, özellikle onları da bağlayan bir niteliğe sahiptir. Benzer şekilde Weber’in; modern devleti açıklarken, kişilerin karizmasının veya geleneklerin üzerine kurulan otorite tiplerinin yerine yasal/rasyonel otorite modelini ikame etmesini de düşünebiliriz. Böylece yasaların bir rasyonaliteden türediği ve bu yasaların nihai egemen olduğu, uygulayıcıların da bu yüzden kişiler yerine yasalara bağlı oldukları modern devletten bahsedebiliriz. Bu sayede, rejim tipinden bağımsız, yöneticileri de bağlayan soyut bir devletten ve onun kurumlar vasıtasıyla somutlaşan cüssesinden söz etmiş oluruz.
Kabul edelim ki, bu modern devlet Türkiye’de bir monark ailesinin, oligarşik bir partinin, din alimleri şurasının, ihtilalci bir cuntanın, anayasa mahkemesinin veya bağımsız mahkemelerin vesayeti altında ortaya çıkmadı. Kanunun rasyonalitesine karar veren ve o kanunun egemenliğini sağlayan kurum uzun seneler boyunca Türk Silahlı Kuvvetleri oldu. Zaten TSK’nın vasi rolü ortadan kalkınca (ki bu mukadder olandı) yerine, bizlere modern devleti andıran bir vesayet mekanizması ikame edilemedi. Vesayetçi demokrasinin sona ermesi, bu yüzden hem modern devleti hem de var olan demokratik pratikleri ciddi anlamda aşındırdı.
-3-
Türkiye’de ordunun terk ettiği vesayet alanını doldurmaya yönelik ilk teşebbüs Fetullahçılardan geldi ve başarısız oldu. Aslında mukadder bir başarısızlıktı çünkü vesayeti kuran aktörün, elinde bulundurduğu gücün ötesinde muhakkak bir meşruluk zeminine sahip olması gerekir. Türk Silahlı Kuvvetleri önce Kurtuluş Savaşı, ardından sivil otoriterliğe karşı cumhuriyet ve demokrasiyi savunmak, ardından aşırı sağ ve aşırı sol grupların birbirleriyle olan çatışması sonucu kaybolan kamu otoritesini ve düzeni yeniden tesis etmek, Kürt ayrılıkçılığıyla mücadele etmek ve laikliği yükselen İslamcılığa karşı korumak gibi misyonları üstlendi ve meşruluğunu toplumun düzen ve güvenlik ihtiyacına dayandırmayı başardı. Bu yüzden, dini bir cemaatin siyasi manevraların yardımıyla bürokrasiye sızarak (veya sızdırılarak) ele geçirdiği güç ile siyasi partileri terbiye etmeye çalışması ciddi bir meşruluk sorunu yaşadı.
Fakat, Fetullahçıların girişimlerinin akamete uğraması, yapmaya kalkıştıkları darbenin halkın yardımıyla önlenmesi yeni bir vesayetin kapısını araladı. Üstelik, 7 Haziran’da yapılan genel seçimlerde hezimet yaşayan AKP’nin, Kürt sorununu yeniden güvenlikçi bir dil ile ele alması, PKK’nın ateşkese son vererek terör saldırılarını yeniden başlatması, terör ve güvenlik meselelerinin ülkenin çözülmesi gereken acil sorunları listesinin zirvesine oturttu. Böylece, AKP hükümetinin uygulamaları, milli güvenlik adına eyleyen bir aktörün elinden çıktığı için kamusal tartışmaya kapandı ve hikmet-i hükûmet anlayışı hızla hâkim oldu.
Ancak hükümete verilen yetkilerin ilanihaye devam ettirilemeyeceği, yakın ve sıcak güvenlik tehditlerinin sürekli olarak diri tutulamayacağı için bu teyakkuz psikolojisi bir vesayetten çok ancak ara dönem yaratabilirdi. Bu ara dönemin kurumsallaşması, yani vesayetin kuruluşu, Milliyetçi Hareket Partisi lideri Devlet Bahçeli’nin yaptığı başkanlık sistemi çağrısı ile başladı. Uzun yıllardır, Tayyip Erdoğan’ın arzulamasına rağmen bir türlü başaramadığı Türk usûlü başkanlık sistemi, Devlet Bahçeli tarafından altın tepside sunuldu ve vesayetin ilk adımı atıldı. Bu hamlesiyle Bahçeli, Erdoğan ile olan ilişkisini sağlamlaştırdı ve başkan seçilmenin şartı olan %50+1 sınırını geçebilmesini kendisine bağımlı kıldı. Bunun karşılığında Devlet Bahçeli hiçbir siyasi pazarlık içerisine girmiyor, kabinede koltuk talep etmiyor adeta siyasetin dünyevi hırslarından arınmış bir izlenim veriyordu. Birçok vatandaş Bahçeli’nin niçin bu denli cömert davrandığını anlayamazken o, Erdoğan’ın menfaatine hizmet eden öneriler sunmanın ve hükümeti hemen hemen her konuda desteklemenin basit bir siyasi kazanım hesabı olmadığını, bir memleket meselesi olduğunu ısrarla vurguluyordu. Ne var ki, Bahçeli’nin bu politikası onun idealizminin değil pragmatizminin sonucuydu. Reddettiği dünyevi basitlikler, onu siyaseten dünyevi makamların en tepesine taşıdı. Başkanlık sistemini bir milli güvenlik mecburiyeti olduğunu savunan ve bu sayede Erdoğan ile ilişkilerini geliştirmeyi beceren Bahçeli, ilerleyen dönemde milli güvenliğin sınırlarını belirleyen aktör olma mertebesine de erişti. Bu mertebe, Erdoğan’ın eylemlerini milli güvenlik adına meşrulaştırmasına ve Erdoğan’ın rakiplerini milli güvenliğe yönelmiş tehditler olarak tanımlamasına izin veriyordu. Böylece Bahçeli, bir dönem Milli Güvenlik Kurulu’nun bulunduğu konumu sahiplendi ve bunu, Erdoğan’ın gönlünden geçen tek adam rejimine geçişin bir milli güvenlik meselesi olduğunu iddia ederek başardı.
Tek adam rejiminin milli güvenlik söylemi sayesinde kurulması, haliyle sistemdeki bütün siyasi partiler için bir kabusa dönüştü. Artık hükümetin, sadece Fetullahçılar ve PKK ile mücadelede değil, hayatın çeşitli alanlarında izlediği bütün politikalar bir millî güvenlik zırhına sarılmaya başlandı. Mesela, ekonomik alanda başarısız olan hükümeti eleştirmek Türkiye’nin yükselişinden tedirgin olduğu için finansal operasyonlarla Türkiye’ye diz çöktürmek isteyen yabancı devletlerin maşası olmak anlamına geliyordu. Hak ve özgürlüklerden bahsetmek terör örgütlerine hizmet, üniversitelere yapılan rektör atamalarını eleştirenler küresel bir komplonun yerli işbirlikçileri olarak yaftalanıyordu. Bu muhalefet partilerinin siyaset yapma alanını sınırlandırdığı gibi, iktidardaki partilerin de seçimleri kazanmak için politika yapma, yaratıcı çözümler önerme ve etkili siyasal iletişim kampanyaları yapmalarını da gereksiz kıldı. Mesela, AKP’nin 2018 seçimleriyle birlikte parlamentoya taşıdığı milletvekili profili oldukça zayıfladı. Bu isimlerin yaptıkları gaflar, toplumun gündeminden uzak konuşmalar ve kendilerini sadece Cumhurbaşkanı Erdoğan’a duydukları sınırsız sadakat ile var edebilmeleri, başkanlık sisteminin hükümet partilerinin özerkliğini ve kurumsallığını nasıl tezyif ettiğini göstermek için yeterlidir.
Ne var ki, terör ve güvenlik konuları gündemden düştükçe, başkanlık sisteminin yönetim kapasitesi üzerindeki olumsuz etkileri ekonomiden eğitime, dış politikadan sağlığa kadar birçok alanda kendini gösterdi. Bu tip kriz durumlarında, vesayetin bir diğer aktörünün devreye girdiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Başkanlık sistemi ile birlikte, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bürokratik sistemin tartışmasız en öne çıkan kurumu oldu. Kurum, aslında bir akademisyen olan Fahrettin Altun yönetimine bırakıldı ve Altun, iktidar ile bilgi arasındaki ilişkiyi, aynı anda hem post-modernizm literatüründen hem de siyasi gerçekçilikten esinlenerek yorumladı. Diğer bir ifadeyle hem Edward Said hem Machiavelli onun stratejisinde aynı anda var oldu. Altun bir yandan, bilginin objektif olamayacağını ve mutlaka iktidar ilişkilerini yansıttığını iddia etti. Dolayısıyla, Cumhurbaşkanı hakkındaki eleştirel yazı ve haberler aslında hakikate ulaşma amacı taşımıyor, alternatif iktidar odaklarının siyasi hedeflerine ulaşmasına yardım ediyordu. Altun tartışmayı bu noktada bırakmadı ve hızlı bir şekilde Machiavelli’ye geçiş yaptı. Buna göre; eğer medyadaki, sivil toplumdaki ve akademideki alternatif görüşler, bir hakikat arayışından çok siyasi bir ajandaya hizmet ediyorsa, bunu Cumhurbaşkanı hakkındaki bilgileri üreterek yapmakta, yani Cumhurbaşkanı’nın gerçekliğini tahrif etmektedirler. İletişim Başkanı’nın görevi ise, Cumhurbaşkanı hakkındaki bilginin eksiksiz bir şekilde halka ulaşmasını sağlamak olduğundan, alternatif seslerin susturulması bir baskıdan çok gerçeğin doğru anlaşılması için atılan mecburi bir adımdır. Altun’un bu yaklaşımı, siyasi iktidar sahibinin, yani Cumhurbaşkanının, elindeki iktidarı bilgi üretmek için kullanmadığını iddia edecek kadar tutarsız değildir. Bunun yerine, iktidarlar arası bir hiyerarşi kurar ve bilgi üretme hakkını en güçlüye, güç hiyerarşisinin en tepesindeki aktöre verir. Bilgiyi üretmek onun hakkıdır ve bunu yaparken, daha güçsüz iktidar odaklarının bilgi üretme teşebbüslerini askıya almak bu hakkın doğal bir sonucudur.
Bu anlayış, kaçınılmaz olarak siyasi iktidarın bilginin üretimi ve yayılması üzerinde mutlak bir egemenlik sahibi olmasını gerektirir. Hakikatin ne olduğundan ziyade hakikat iddiasının neye hizmet ettiği önemli olandır. Dolayısıyla, iktidarı tehdit edebilecek bir hakikat aslında yoktur çünkü hakikat denen şey aslında hiç var olmamıştır. Gücün kendisinden başka bir gerçek yoktur ve gerçek, güce ram olmak zorundadır. Bu uğurda; medya, sivil toplum ve akademi kontrol altına alınır ve vatandaşın maruz kalacağı bilgi bir süzgeçten geçer. Bu süzgeçten arta kalanlar, neredeyse tamamı hükümet kontrolünde olan yayın organları tarafından hızla yayılır. Böylece, Cumhurbaşkanı’nın yönetim konusunda gösterdiği hiçbir zafiyet kamusal tartışmanın bir konusu haline gelemez. Vatandaşlar bir illüzyon içerisinde tutulur ve onlara Cumhurbaşkanı hakkındaki bilgiler tam ve eksiksiz olarak ulaştırılır. Böylece vatandaş iktidara olan sevgisini giderek artan bir radikallikle muhafaza eder. Zira, İletişim Başkanlığı’nın ortaya koyduğu anlayış, hiçbir ekonomik problemin, insan hakları ihlallerinin, eğitim sistemindeki aksaklıkların, dış politikadaki hezimetlerin vatandaş tarafından algılanmaması üzerine kuruludur. Bununla birlikte, muhalif aktörler de bu medya gücü sayesinde keyfi bir şekilde tanımlanır, kimliklendirilir ve vatandaşa sunulur. Böylece, vesayetin popüler halk desteği muhafaza edilir.
Bütün bu çabalara rağmen iktisadi vaziyetin kötüye gitmesi kurulan vesayetin en zayıf noktası oldu. Benimsenen güvenlikçi dil, halkı mobilize etmek için formüle edilen lümpen milliyetçilik, kendi kişiliğini ispat etmek için sürekli etrafındakilerle tartışan ergenlik çağındaki bir insanı andıran dış politika ve iktisadi rasyonaliteden yoksun bir ekonomi yönetimi, Türkiye’yi son 5 senede ciddi biçimde fakirleştirdi. Türk lirası hızla değer kaybetti, yabancı yatırımlar durdu, işsizlik arttı, enflasyon yükseldi ve milli gelir düştü. Bunlar, vesayeti ayakta tutan güvenlikçi yaklaşımın Türkiye’yi akılcı bir politika izlemekten alıkoyması sonucunda oldu. Batı ülkeleriyle yaşanan bitmek tükenmek bilmeyen krizler, Türkiye’nin öngörülemez ve riskli bir ülke olarak tanımlanmasını beraberinde getirdi. Böylece, ülkenin finansman ihtiyacını karşılaması gitgide zorlaştı. Bu noktada, Vatan Partisi devreye girdi ve vesayetin hem diplomatik izolasyonunu hem de ekonomik sıkıntılarını Avrasya’nın önde gelen iki aktörü Rusya ve Çin vasıtasıyla çözmesine yardım etti. Bu rolü sayesinde, Vatan Partisi lideri Doğu Perinçek, aldığı oyun fersah fersah üzerinde bir etkiye sahip oldu. Böylece vesayet kendisini devam ettirirken Rusya ve Çin gibi aktörlerin dış desteğine yaslanabildi.
-4-
Bu resim bize; milli güvenlik, tek adam rejimi, medya üzerinde kontrol ve Avrasya devletleriyle yakın ilişkiler gibi kavramlara değerek açıklayabildiğimiz bir vesayet mekanizması olduğunu söylüyor. Üstelik bu vesayet mekanizması, demokrasiyi belirli sınırlar içerisinde tutmayı ve toplumsal ilerlemeyi hedef almıyor. Tam aksine, siyaset kurumunu olabildiğince anlamsızlaştırıyor ve toplumun desteğini muhafaza edebilmek için kendi seçmen tabanını radikalleştiriyor ve farklı kutuplaşmayı derinleştiriyor. Yani toplumu ve bürokratik kurumları geliştirmek bir yana onları olabildiğince işlevsiz kılmayı amaçlıyor.
Önceki vesayetin kendisini nasıl meşrulaştırdığından yukarıda bahsettik. Bu yöntemler arasında demokratik bir meşruluk arayışı yoktur. Yani TSK kendisini, soyut ve tepkisi ölçülmemiş bir milletin bağrına bastığı biricik kurum olduğunu düşünmüştür. Kendisini oya sunmamış, bu yüzden oy almak için siyasi bir esneklik göstermemiştir. Bu yüzden, çizdiği ulusal güvenlik çerçevesinin dışında kalan aktörleri sistemin dışına itmiştir ancak makbul sayılan partiler ile olan ilişkisi gündelik siyasetin atmosferi altında şekillenmemiştir. Öte yandan yeni vesayet rejimi oya muhtaçtır. Bir arada kalabilmesi için mutlaka kazanması gerekir. Bu, her bakımdan absürt bir duruma işaret eder çünkü, hem siyasi sistemin meşruluk tanımını yapan hem de diğer siyasi partilerle aynı sistem içerisinde rekabet eden bir vesayet vardır. Milliyetçi Hareket Partisi, bir dönem Milli Güvenlik Kurulu’nun oynadığı rolü oynamakta ve ulusal güvenliğin sınırlarını çizmektedir. Ancak Milli Güvenlik Kurulu’ndan farklı olarak bunu siyasi saiklerle yapar ve kendi muhaliflerini hedef alır. Tayyip Erdoğan, MHP tarafından çizilen güvenlik çerçevesini memnuniyetle karşılar zira kendi siyasi çıkarları için attığı adımlar aniden devletin âli menfaatlerine yapılan büyük bir hizmet gibi görülmektedir. Devlet ile kendini özdeşleştiren bu ittifak muhalifleri kriminalize ederek, onların seçmen ile kuracağı ilişkiyi sürekli olarak taciz ederler ve aslında üstü kapalı olarak seçmene bir mesaj gönderirler. Bu şekilde oy desteğini canlı tutarlar ve varlıklarını günün sonunda bu oy desteği ile meşrulaştırırlar. Vesayetçi demokrasi kavramı bir şekilde demokratik vesayete döner ki, bu aslında literatürde “rekabetçi otoriterlik” diye adlandırılan kavrama oldukça yakınsar.
Bu vesayet rejiminin en büyük kırılganlığı, milli güvenlik adına eylediğini iddia etse de meşruluğunun oya dayanması zorunluluğudur. Zaten vatandaşa oylatılan şey de milli güvenliğin ta kendisidir. Ülkede baş gösteren diğer sorunlar ile ilgilenmeye ve yaratıcı politika önerileri geliştirmeye başladıkları anda vesayet sistemi dağılacaktır. Keza bu tip bir pragmatizm, oyunu güvenlikçiliğin sahasından alır ve siyasetin sahasına taşır. Artık üzerinde konuşulan konular milli güvenliğin bir parçası olmaktan çıkar ve siyasetin konusu olur. Vesayet tabii ki buna yanaşmaz, bunun yerine hayatın her alanını güvenlikleştirmeye gayret eder. Halkın gündelik hayatta yaşadığı problemler artık gizlenemez bir hale gelene veya bir skandal ile gündeme düşene kadar yokmuş gibi davranılır. Bu tip kriz durumlarında ise medya üzerindeki kontrol sayesinde yaşanan kaza az bir hasarla atlatılmaya çalışılır ancak konu siyasetin gündemi haline asla getirilmez, tartışmaya açılmaz. Çünkü bu yapıldığı anda, siyaset alan kazanır vesayet alan kaybeder.
Yine de hayat bazı konuların kamusal tartışmaya girmesini dayatır. İnsanlar işsizlik, hayat pahalılığı, halk sağlığı gibi konuları gündelik hayatlarında bizzat tecrübe ederler. Bu sayede alternatif bir gündem oluşmaya başlar. Toplumun en büyük sıkıntısını ekonomik meselelerin oluşturduğu bir dönemde ulusal güvenlikten veya milli bir beka sorunundan bahsetmek oldukça anlamsızdır. Ama vesayet oluşan gündeme cevap veremez. Bunu aşmak için siyaset yapmaya, milliyetçiliğin lümpen biçimine ara verip aklı selim ile davranmaya, tedbirler almaya ihtiyaç vardır. Ama vesayet bunu yapamaz. Yapamadıkça popülaritesi düşer ve önce vesayetin aktörleri arasındaki ilişki sarsılır, ardından da çöküş süreci başlar. Yeter ki siyaset yapmaya hevesli olanlar, yani muhalifler, vesayetin kurguladığı gündemler ile meşgul olmasınlar, vesayetin temposuna ayak uydurmaya çalışmasınlar ve toplumun organik gündemlerini takip edebilsinler.

Herkese İyi günler!
Sizlere sırasıyla hepimizin başımızdan geçen olayları haber sitelerinden, youtube, twitter veya Ekşi Sözlükten linklerle sıralamaya çalıştım. Böylece salgınla ilgili farkındalığın artacağını ve Covid-19'u umursamayan kişilerin durumun ciddiyetini fark etmelerini sağlayacağını umuyorum. Listeye biraz geriden başladım 3 günlük ara ile yeni postları da yayınlayacağım. Linklerini vermiş olduğum hiç bir görsel veya video bana ait değildir. Eksikler olabilir fakat belirtmeniz durumunda en kısa sürede düzenleyebilirim.
Öncelikle şunu unutmamalıyız bu hastalığın şakası yok! Ve sağlıkçılar olmadan devam edemeyiz. Fakat toplum bu insanlara da robotmuş gözüyle bakıyor. Sağlıkçılar arasında kronik rahatsızlığı olanlar olabilir, eline uygun teçhizat verilmemiş olabilirler, belki nöbetlerinin bilmem kaçıncı saatlerindeki kaçıncı hastaya bakıyorlardır. Bu yüzden mümkün olduğunca sağlıkçılara iyi davranmamız gerek.
Listeye başlamadan önce ufak bir hatırlatma daha yapmak istiyorum:
Türk Tabipleri Birliği 11 Kasım itibariyle başlayıp 5 gün boyunca 21.00’da ışık açıp kapama eylemi gerçekleştirileceğini belirtti.
Covid-19 geçirmiş kişiler isterse immun plazma bağışı yapabilirler.
Pandemi başından beri meslek hastalığı olarak kabul edilmeyen Covid-19'un, meslek hastalığı olarak kabul edilmesi için siz de imza verebilirsiniz.
​
10 Ocakla başlayalım:
• Covid-19 ile mücadele için 10 Ocak 2020'de Koronavirüs Bilim Kurulu oluşturuldu.
​
• Pandemi esnasında umreye gidip gelen kafile denetleme yapılmadan içeri alındı, Kyk yurtlarından öğrenciler gecenin bir yarısı apar topar dışarı atıldı, fakat umrecilerin bir kısmı öğrencilerin eğitim dönemi boyunca kaldıkları odalara, öğrencilerin şartlarının ne kadar kötü olduğunu "Şurada insan yaşar mı?" sözleriyle belirtti. Hatta toplum sağlığını umursamayıp karantinadan kaçmaya çalışanları, isyan çıkarıp, polise tüküreni oldu.
-Olayların ufak bir özeti.
​
• Sağlık çalışanları için ülke genelinde saat 21.00 civarında üç gece moral alkışı yapıldı, fakat dördüncü gün bir sağlıkçı darp edildi. Yedi gün sonra 112 çalışanlarına şiddet uygulandı, cep telefonu ile kaydedildi.
• Doktor Mustafa Tamur tarafından Sağlıkta Şiddet yasasının gerekliliği üzerine yapılan ufak bir açıklama.
• Sağlık çalışanlarına şiddet uygulanmaya devam edildi:

• 112 Ekibine saldırı.
• Darp edilen hemşire.
• Hastanede yangın çıkaran vatandaş.

• 7 Nisan 2020'de öne sürülen "Sağlıkta Şiddet" yasası AKP ve MHP tarafından reddedildi.
• Bir gün önce "Sağlıkta Şiddet" yasa önerisini reddeden AKP ve MHP 8 Nisan 2020'de yani olaydan bir gün sonra sağlıkta şiddet cezalarını arttırmaya yönelik teklifinde bulundu.
• 15 Nisan 2020 günü yeni Sağlıkta Şiddet yasası yürürlüğe girdi.
-Türk Tabipleri Birliği’nin yeni yasa ile ilgili değerlendirmesi.
-Yeni yasa ile ilgili başka bir yorum.
​
• Güney Kore, Almanya gibi ülkeler pandeminin ilk dönemlerinde vatandaşlarına para ve kaynak yardımında bulundu. Halkına Covid-19 testi uyguladı.
-Bizim ülkemizde millet vekili çocuğu WhatsApp üzerinden test kiti siparişi aldı. Önce yalanladılar, sonra kabul ettiler. Pandemi öncesi 2002'den beri 8 defa vergi affı yapan sosyal devlet, halktan telefon ve televizyon yolu ile 10 tl para istedi, bu esnada Ahlat Köşkü, 14 yeni araç kiralama, İstanbul kanalı için ihale, yurttaşlarla hiç bir alakası olmayan Afrika Kalkınma Bankasına yardım gibi harcamalar durdurulabilir, salgınla mücadeleye ek kaynak sağlanabilirdi fakat geri adım atılmadı, sarayı bitirmek tercih edildi. Sadece bununla da kalınmadı ülkenin sağlık çalışanları için yeterli koruyucu ekipman bulunmadığı, test kiti olmadığı söylendiği dönemde, İspanya, İtalya, Somali, Güney Afrikaya İsrail'e Covid-19 yardımında bulunuldu, İngiltereye tıbbi ekipman satmaya çalıştı, ama İngiltere ekipmanları yetersiz bulduğu için kabul etmedi. Kaynak kıtsa neden böyle bir şey yapıldı? Yok, eğer kaynak fazlaysa yurttaştan toplanan vergilerle neden sağlıkçılar ortada bırakıldı, yurttaşa yardım edilmedi?
Sağlıkçıların yeterli ekipman bulamadığına dair haberler:

• [1]
• [2]
• [3]
• [4]

​
• Yabancı ülkelerde sokağa çıkma yasağı düzgün uygulandı.
-Bizde ise iki günü kapsayan sokağa çıkma yasağı son anda duyuruldu bu da izdihama, hastalığın daha da yayılmasına sebep verdi. Video veya fotoğraflar sekmesine tek tek bakarsanız daha net bir tablo var. Belediyelere önceden haber verilmedi, sorumlu kişi istifa etmedi.
​
• BBC Türkiye Türkiye'de koronavirüs: Cerrahpaşa'da bir gün videosunu paylaştı.
​
• Devlet tarafından dağıtılacağı iddia edilen maske sevkıyatı 3 hafta sürdü, bu esnada da sevkıyat bir çok kişi için yarım yamalak geçti. Halka maske yetmiyorken, başka ülkelere Covid-19 yardımına devam etmenin yanı sıra, ambulans uçakla İsveç'den Çin'den hastalar getirildi, İsveç olayının kurmaca olduğu ortaya çıkarıldı.
​

Ayasofyanın Camiye Çevrilmesi

• Uyarılara rağmen Ayasofyanın açılışı önlemler kulak ardı edilerek, cuma namazı ile gerçekleştirildi. Hastalık bir çok insana bulaştı.
-Vekilin maskesiz videosu
​
• Bayram için umursamaz davranıldı. Halktan kendi önlemini kendi alması istendi. İnsanlar şehirler arası dolaşarak hastalığın yayılmasına sebep oldu.
​
• Salgının başında halktan para istenirken, salgının en güçsüz olması gereken Yaz sezonunda turizm işletmelerinin cebini doldurmak için tatil kredisi dağıtıldı, halkı tatile gitmeye teşvik etmek adına televizyonlarda zorunlu reklamlar yayınlatıldı.
​
• İşten çıkarmalar yasaklandı, işverenlere ücretsiz izin verme hakkı tanındı. Çalışanlar mağdur edildi. Kovulmadıkları için işsizlik maaşı da alamıyorlar.
​
• Bir çok ülkenin uçuşlarını kapadığı Rusya gibi salgının pik yaptığı yerlerden gelecek turistlere ülke kapıları ağızına kadar açıldı, Covid-19 test zorunluluğu olmadan, karantinasız, yalnızca ateş ölçülerek turistler ülkeye sokuldu.
​
• Salgın boyunca düğün, otogarda asker uğurlama ve cenaze törenlerine yönelik önlemlerin denetimi düzgün yapılmadı. Otogarlara ve cenazelere polis, bekçi yerleştirilebilir, düğün salonları kapatılabilirdi.
​

31 Ağustos Giresun Mitingi

• 30 Ağustos'un kutlanması salgın döneminde tehlikelidir diyenler, olayın ertesi günü 31 Ağustosta yapılan mitinge bir kısıtlama getirmemiş. Sağlık bakanının olayla ilgili açıklaması. Bu arada yanlış anlaşıma olmasın, pandemi süresince hiç bir bayram ve türevinin açıkta veya meydanlarda kutlanmasını desteklemiyorum, burada değinmek istediğim şey çelişkili davranıştır.

• 31 Ağustos mitingi

-Miting linkleri kalkarsa diye alternatif linkler:

• [1]
• [2]
• [3]
• [4]
• Twitter.

​
• Türk Tabipler Birliği siyah kurdele ve yönetemiyorsunuz, ölüyoruz dövizleri ile yürüyüş yaparak farkındalık oluşturmaya çalıştılar, ama yürüyüşe izin verilmedi.
​
• Devlet Bahçeli, vaka sayılarında şeffaflık sağlayan, sağlıkçıların süreç içerisinde yaşadıkları problemleri dile getiren Türk Tabipler Birliği'nin kapatılması için çağırıda bulundu.
-Direkt twitter linkleri:

• [1]
• [2]
• [3]
• [4]
• [5]
• [6]

• Ekrem İmamoğlu, sağlık çalışanlarına motivasyon için spor tesislerinden ücretsiz faydalanma imkanı sundu.
​
• 17 Eylül 2020 Perşembe günü ülke geneli hastanelerde, önlenebilir sebeplerden dolayı vefat eden sağlık çalışanlarını anmak için saygı duruşu yapıldı.
-Diğer paylaşımlar:

• [1]
• [2]
• [3]
• [4]
• [5]
• [6]

​
• Canan Kaftancıoğlu, sağlık bakanı Fahrettin Kocanın iddalarını yalanladı. Fahrettin Koca'nın iddalarının doğruluğu başka twitter hesapları tarafından da sorgulandı.

• [1]
• [2]
• [3]
• [4]
• [5]

​
• 31 Ağustosta Giresunda miting yapan Recep Tayyip Erdoğan "Halkımız dikkat etmedi, tekrar işi sıkmak durumundayız." dedi.
-Canan Kaftancıoğlu'nun eleştrisi
​
• Binali Yıldırım Covid-19'a yakalandı.
​
• Türk Tabipleri Birliği Sağlık Bakanı ile görüşmesi sonrası basın açıklaması yaptı.
​
• Annesine aşı yaptırmayınca hemşireyi darp edip, bir hasta yakınını bıçaklayan kişi serbest bırakıldı.
• Kalp krizi geçiren sağlıkçının arkasından "Bize başka doktor bakamaz mı?" dediler. Olayla ilgili Tgrt haber yayını.

• BBC Türk Tabipleri Birliği koronavirüs salgını boyunca hangi açıklamalarda bulundu?

​
• 19 Eylül günü İzmir'de Türk Tabipleri Birliği "YönetemiyorsunuzTükeniyoruz" dedi.
​
• Türk Tabipleri Birliği canlı yayında 6 Ay'ın değerlendirmesini yaptı. Raporun pdf'si.

• BBC'nin derlemesi.

​
• Covid-19 ile boğuşan Ankara Keçiören Eğitim ve Araştırma Hastanesindeki sağlık çalışanları, silahlı çatışmada yaralanan hastanın yakınları tarafından linç edilmeye çalışıldı.

• Fahrettin Koca'nın yourumu.
• Başka bir kaynak.
• Daha detaylı bilgi.

​

EBA

• 6 Aylık bir hazırlık süreci, ve Eğitim Bakanı Ziya Selçuk'un "Dünyanın en iyi dijital eğitim altyapısını kuruyoruz.", "Uzaktan eğitimde dünyadaki 3-5 ülkeden bir tanesi Türkiye." demesine rağmen uzaktan eğitim sistemi EBA ilk günden çöktü. Milli Eğitim Bakanı sistemin çöküşünü “Bu olumlu bir haber” diyerek yorumladı. Nevşin Mengü'nün olayla ilgili tweeti. Olayların ardından Ziya Selçuk "Siber saldırı zannettik, meğer bizim öğrencilermiş" açıklamasında bulundu.
​
• İki Bilim Kurulu üyesi Covid-19’a yakalandı.
​
• 10351 yeni sağlıkçı göreve başladı.
​
• İzmir'de bir sağlıkçıyı boğazından kesici aletle yaralayan saldırgana 20 yıl indirimsiz hapis cezası uygulandı.
​
• Kemal Kılıçdaroğlu, Türk Tabipleri Birliği ziyaretinde bulundu. Basın toplantısından ufak bir kesit.
​
• AKP yönetimindeki Beykoz Belediyesi'nin covid-19 mücadelesi için açtığı ihaleyi 21 gün önceden açılmış bir şirket aldı.
​
• Ruykat Aziz, Yaşam Boyu Onur Ödülü’nü tüm sağlık çalışanlarına ithaf etti.
​
• Sağlık Bakanlığı, salgında canı pahasına çalışan sağlıkçılara %16-50 arasında bir zam yapılırken, hastane din görevlilerine %100 zam yapılacağını açıkladı.
​
• Trabzon'da görev yapan doktor, bir hasta yakını tarafından "Çocuklarını yetim bırakmak istemem..." sözleriyle telefonundan ölümle tehdit edildi.
​
• Bingöl’de 112 ekibi, hasta yakınları tarafından saldırıya uğradı.
​
• Ek ödemelerine kesinti uygulandığı için hak talebinde bulunan sağlık çalışanları olaydan 3 ay sonra ifade vermeye çağırıldılar.

• İzmir Tabip Odası Başkanı Dr. M.Lütfi Çamlı'nın olayla ilgili yorumu.

​
• Maske uyarısında bulunan bir çocuk darp edildi.
​
_______________________________
Sağlık bakanlığı verilerine inanmak isterdim ama bu tür başlıklar çok fazla:
* Donanımhaber'deki covid ölümlerine dair iddia.
* 14 eylül 2020 sağlık bakanlığı covid rezaleti.
* Türk Tabipleri Birliği Konsey Başkanı Sinan Adıyaman, Sağlık Bakanlığı verilerin doğru olmadığına dair iddiası.
* Ankara Belediye Başkanı Mansur Yavaş ve İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu, Sağlık Bakanlığının verilerinin doğru olmadığını belirtti.
* Fahrettin Koca, belirti göstermeyen ama testi pozitif çıkan vakaların günlük açıklanan tabloda yer almadığını söyledi.
*2 ekim 2020 sağlık bakanlığı rezaleti.
​
Hatırlatmalar:
• Pandemi öncesinde hatırı sayılır vergi affı ile borçları silinen Bir çok şirket, geçekleştirilen "Biz Bize Yeteriz" bağış kampanyasına yardım yapılmadı.
• Her yıl ek bütçe isteyen, ve pandemi süresince somut bir destek sağlamayan, hatta Ayasofya'nın açılmasıyla salgını olumsuz yönde etkileyen diyanet işleri salgın süresince fonlanmaya devam edildi. Halbuki hizmetleri hayati önem arz etmeyen diyanet işlerin ödemeleri kısılabilir, ve şuanda ek bütçeye ihtiyaç duyan temel hizmet bölümü Sağlık Bakanlığına aktarılabilirdi. Böylece sağlık çalışanlarının ekipman eksiklikleri tamamlanmış olur, atanamayan sağlıkçılar atanarak hastahanelerdeki iş yoğunluğu insani seviyeye indirilebilirdi. Ama bu insanların çabalarına değer bir maaş artış dahil gözlenmedi.
​
​
Salgın öncesi veya esnasında istifa eden sağlık çalışanları için demediğini bırakmayanlar acaba asıl sorumluları da eleştirecek mi? Yoksa yine nefretinizi ölmek istemeyen, yalnızca yaşatmak isteyen sağlıkçılardan mı çıkartacaklar?
​
Covid geçirmiş kişiler isterse immun plazma bağışı yapbilirler.
Pandemi başından beri meslek hastalığı olarak kabul edilmeyen Covid-19'un, meslek hastalığı olarak kabul edilmesi için siz de imza verebilirsiniz.
Salgın boyunca hayatını kaybeden sağlık çalışanlarının güncel listesinin tutulduğu web sitesi siyahkurdele.com.
Listede referans aldığım Yılmaz Özdil'in yazısı.
_______________________

Bu Postun devamı için tıklayınız.

Kronolojik sıraya göre postlar:

1. "Dünden bugüne Covid-19"
2. [Devam|Part II] Dünden bugüne Covid-19

​